ابن‌کر ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن عیسیاِبْنِکُرّ، ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن عیسی بن حسن بن کر (۶۸۱ -۷۵۹ یا ۷۶۳ق/۱۲۸۲ یا ۱۳۶۲م)، موسیقی‌دان ، فقیه حنبلی، محدث، ادیب و صوفی بود. ۱ - نسبنسبت وی به مروان حمار واپسین خلیفه بنی مروان می‌رسد. ۲ - تولدپدرش عیسی به هنگام غلبه هلاکو بر بغداد در آن شهر می‌زیست و از آن‌جا به قاهره مهاجرت کرد و محمد در همان‌جا زاده شد. [۱]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰۵-۳۰۶، به کوشش س ددرینگ، بیروت، ۱۹۷۴م.
[۲]
ابن‌حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنه، ج۵، ص۳۸۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
۳ - اساتید ویوی قرآن را نزد شیخ علی شَطَّنَوْفی آموخت و احکام عبدالغنی و عمده شیخ موفق‌الدین و ملحة الاعراب حریری و جز آن را حفظ کرد. از مشایخ زمان خود چون دمیاطی و ابرقوهی و غازی حلاوی و مؤنسه خاتون، دختر عادل و دیگران بهره گرفت و موسیقی را از قاضی علاءالدین ابن تراکیشی حنبلی آموخت. [۳]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰۶، به کوشش س ددرینگ، بیروت، ۱۹۷۴م.
[۴]
ابن‌حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنه، ج۵، ص۳۸۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
[۵]
ابن‌تغری بردی، النجوم، ج۱۰، ص۳۳۱.
ابن‌حجر استاد او را در موسیقی بیش از یک تن دانسته است. [۶]
ابن‌حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنه، ج۵، ص۳۸۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
۴ - آثاروی کتابی در موسیقی به نام غایة المطلوب فی علم الانغام و الضروب نوشت که امروز اثری از آن برجای نیست. صفدی می‌نویسد: مقدمه آن کتاب را از وی در زاویه‌اش در شوال ۷۴۵ شنیدم، و مرا گفت که خطای جمعی از پیشینیان چون فارابی در این فن بر او آشکار گردیده و دلیل‌هایی نیز بر این امر آورده است. [۷]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰۶، به کوشش س ددرینگ، بیروت، ۱۹۷۴م.
۵ - نقل و تحریر شیوه قدماوی در روش قدما به شیوه علمی و عملی به بررسی و مطالعه پرداخت و روش‌های آنان را نقل و تحریر کرد. به روزگار خویش در علم موسیقی برتر از دیگران بود و شماری از بزرگان‌ِ علم آواز نزد او به آموزش مشغول بودند. [۸]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰۵، به کوشش س ددرینگ، بیروت، ۱۹۷۴م.
نغمه‌ای از آنچه ابوالفرج اصفهانی در کتابش آورده، مورد بررسی او قرار نگرفت، مگر آنکه آن را به بهترین وجهی بیان کرد. [۹]
ابن‌حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنه، ج۵، ص۳۸۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
ابن‌حجر به نقل از ابن‌فضل‌الله می‌نویسد: او با من رفت و آمد داشت. روزی خود آنچه درباره فارابی شنیده بودم، از او دیدم: او با آواز خود شنوندگان را می‌خنداند، سپس می‌گریاند و سرانجام به خواب می‌برد. [۱۰]
ابن‌حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنه، ج۵، ص۳۸۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
همو به نقل از ابن‌الصائغ حنفی می‌نویسد که ابن‌کر روزی بر جمعی که آواز می‌خواندند می‌گذشت، در حالی که قاطرش را هماهنگ آواز آنان حرکت می‌داد.۶ - اخلاقیات ابنکراو را شیخی با عزت نفس ، دلیر و پاکدامن خوانده‌اند و با آنکه پیشوای علم موسیقی در عصر خود بود، از راه موسیقی کسب معاش نمی‌کرد. [۱۱]
ابن‌حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنه، ج۵، ص۳۸۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
ابن‌کر صوفی صاحب خرقه و شیخ زاویه‌ای در نزدیکی مشهد حسین(ع) در قاهره بود. [۱۲]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰۵، به کوشش س ددرینگ، بیروت، ۱۹۷۴م.
[۱۳]
ابن‌تغری بردی، النجوم، ج۱۰، ص۳۳۰.
وی در بعضی از مدارس مصر حدیث ، فقه ، لغت و ادب تدریس می‌کرد و کسانی چون حافظ عراقی و دیگران از شاگردان او بودند. [۱۴]
ابن‌حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنه، ج۵، ص۳۸۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
[۱۵]
زرکلی، اعلام، ج۶، ص۳۲۳.
۷ - وفاتابنکر در قاهره درگذشت. ۸ - فهرست منابع(۱) ابن‌تغری بردی، النجوم. (۲) ابن‌حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنه، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م. (۳) زرکلی، اعلام. (۴) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش س ددرینگ، بیروت، ۱۹۷۴م؛ ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌کر»، ج۴، ص۱۶۷۴. |